Participatie is een lastig ding. Binnen de Participatie Studio onderzoeken we hoe we samen vaardiger kunnen worden in de kunst van het participeren.
Planning creëert weerstand
Ruimtelijk beleid grijpt in in de directe leefomgeving van mensen en zorgt dus altijd voor een zekere weerstand. Met de Participatie Studio willen we (lokale) overheden helpen om deze weerstand productief te maken. Wat doe je bijvoorbeeld met groepen met tegengestelde belangen (en met meer of minder middelen om deze belangen te verdedigen), of met burgers die zichzelf organiseren (of zich juist niet kunnen organiseren)? Wil je iedereen meekrijgen of maak je beter strategische keuzes? En hoe krijg je het doel van je project helder/ Zoek je draagvlak voor een bestaand idee, of vertrek je met een open agenda? En hoe wil je alles organiseren? Hou je het liefst intern, of zoek je naar allianties met groepen met gelijkaardige ambities? En als jij er klaar voor bent, is je eigen organisatie dit dan ook?
Collectief leren participeren
Er bestaan geen participatie handboeken met kant en klare antwoorden. We moeten leren uit ervaringen, door telkens net iets anders te proberen, maar ook door de tijd te nemen om samen met anderen te reflecteren over geslaagde en minder geslaagde probeersels. De Participatie Studio wil jullie hierbij ondersteunen via een reeks oefeningen. Je kan hier alleen aan beginnen, maar ze werken het beste wanneer je ze samen maakt met collega’s van een andere dienst, organisatie of overheid. Voorzie in beide gevallen voldoende tijd om tussen elke oefening wat inzichten uit te proberen. Want daar gaat het om, collectief leren participeren.
Wil je zelf aan de slag gaan met de tools uit de Participatie Studio?
Wat heb je nodig?
Een Participatie Studio werkt ideaal met een groep van 4 participatie-enthousiastelingen met een gelijkaardige positie (ambtenaar, participatieprofessional, activist) en een complementaire expertise (ruimtelijke planning, communicatie, jeugd). Elke deelnemer is betrokken in een lopend participatietraject. Hij/zij heeft ruimte in zijn/haar agenda om 4 dagen (in de loop van 1 jaar) over deze trajecten te reflecteren en heeft het mandaat om met de inzichten uit de studio te experimenteren.
Onze hulp
Wil je je studio volledig zelf organiseren, download dan de oefeningen. Wil je toch eerst wat uitleg of wil je dat wij een Participatie Studio voor je organiseren, neem dan contact op met oswald.devisch@uhasselt.be.
Met dit materiaal kan je zelf aan de slag.
Oefeningen
We leren uit ervaringen, ten minste als we de tijd nemen om hierover te reflecteren. Deze drie oefeningen reeksen helpen om deze reflecties te structureren. De eerste oefeningenreeks gaat in op de vraag ‘hoe sleutel ik aan een leercollectief?’ Ze maakt komaf met de fixatie op representativiteit en zet in op dynamische collectieven. De tweede oefeningenreeks gaat in op de vraag ‘hoe stuur ik een leercollectief?’ Ze helpt om te anticiperen op weerstand door voortdurend te investeren in zelfevaluatie en in strategische allianties. De derde oefeningenreeks gaat in op de vraag ‘hoe versterk ik de participatiecultuur van mijn organisatie?’ door te denken vanuit rollen, regels en instrumenten.
Begrippen
Er bestaan heel wat publicaties over participatie, met telkens eigen begrippen. Deze set kaarten beschrijft die begrippen die aan de basis liggen van de oefeningen reeksen. Op de voorkant staat telkens een figuur, gemaakt door de auteurs van de begrippen, op de achterkant een kernachtige definitie en een verwijzing naar de publicatie waarin het begrip geïntroduceerd is.
Verhaal
Participatie dekt vele ladingen, van het zoeken naar draagvlak tot het faciliteren van zelfbeheer. Deze set kaarten benadert participatieprocessen als collectieve leerprocessen, als trajecten waarbinnen een groep mensen zich samen organiseert om te leren over een specifiek onderwerp om zo een proces van verandering in gang te zetten.
Deze benadering heeft een aantal consequenties. Zo hebben we het niet over communicatietrajecten, bevragingen, infomarkten, charettes, enz., maar over een dynamisch proces van samen proberen, samen reflecteren, beslissen om een andere weg uit te gaan, terug proberen, aan te sluiten bij een andere groep, enz. De kaartenset probeert deze consequenties te beschrijven, vanuit het perspectief van een individu dat zo’n collectief leertraject wil opstarten (kaarten 1 tot 12) én vanuit het perspectief van een individu dat in zo’n collectief leertraject zit (kaarten 12 tot 4).
Elke Participatie Studio levert nieuwe inzichten op, maar ook nieuwe vragen.
Studio West Vlaanderen
De Participatie Studio West Vlaanderen was de tweede studio die met de oefeningenset werkte. Bijna alle deelnemers werkten aan lopende trajecten en konden de inzichten onmiddelijk toepassen. Zo ontstond een echt leercollectief.
In deze studio werkte Kortrijk aan het participatietraject rond de ontwikkeling van de voormalig Vetex site; reflecteerde Harelbeke over het proces achter het RUP Sportsite in Bavikhove; zocht de Provincie input rond het betrekken van burgers en organisaties bij de herbestemming van de militaire basis Koksijde; en keek Oostkamp terug op het proces dat ze met bewoners van de wijk Kroonhove afgelegd hebben rond verdichting.
De Participatie Studio West Vlaanderen liep van januari tot december 2020 en werd financieel ondersteund door het Departement Omgeving en de Provincie West Vlaanderen.
Studio Oost Vlaanderen
De Participatie Studio Oost Vlaanderen werkte met een eerste versie van de oefeningenset. Het was ook de eerste studio met enkel lopende participatietrajecten. Dit bleek achteraf een belangrijke voorwaarde om te kunnen leren (over participatie).
In deze studio sleutelde Aalst aan haar traject rond de ontwikkeling van de Immerzeel+ site; werkte de Provincie aan het afbakeningsproces Kleinstedelijk Gebied Beveren; herbekeek Sint Niklaas het participatieproces rond de herontwikkeling van Stationsomgeving Noord en werkte Wetteren aan het participatieproces rond een industriegebied binnen de afbakening van hun kleinstedelijk gebied.
De Participatie Studio Oost Vlaanderen liep van december 2019 tot december 2020 en werd financieel ondersteund door het Departement Omgeving en de Provincie Oost Vlaanderen.
Gobelin
Gobelin is een onderzoeksproject rond groenblauwe netwerken in Vlaanderen. Het opzet is het beschrijven van bestaande groenblauwe netwerken en het verkennen van strategieën om deze netwerken te versterken en uit te breiden. Op vraag van de onderzoekers, onderzochten we, samen met een reeks sleutelactoren, hoe we een participatief traject konden uitzetten om de projectambities in drie cases concreet toe te passen. We gebruikten de eerste twee basisvragen om deze gesprekken te structureren.
Onze samenwerking met het Gobelin project liep van maart tot november 2019. Gobelin is een onderzoeksproject van INBO, Universiteit Antwerpen en Cluster Landschapsarchitectuur in opdracht van Departement Omgeving.
Studio Limburg
De Participatie Studio Limburg was gestructureerd rond een poster met drie basisvragen: Hoe start ik een collectief leertraject?, Hoe stuur ik een collectief leertraject?, en Hoe introduceer ik een participatiecultuur in mijn organisatie? Deze drie vragen blijven vanaf dan terugkomen in elke studio.
In deze studio keek Houthalen-Helchteren terug op het participatieproces achter hun Beeldkwaliteitsplan Houthalen-Centrum; sleutelde de Provincie aan haar Beleidsplan Ruimte; reflecteerde Borgloon over de participatieve uitwerking van ontmoetingsplekken binnen het project ‘Dorp Aan Zet’ werkte gemeente aan de uitwerking van hun Beeldkwaliteitsplan Centrum Lanaken.
De Participatie Studio Limburg liep van december 2018 tot mei 2019 en werd financieel ondersteund door het Departement Omgeving en de Provincie Limburg.
Studio Antwerpen
De Participatie Studio Antwerpen was een studio met veel collectief overleg. We begonnen met een eigen definitie van participatie en ontwikkelden samen aan een instrument om deze definitie te vertalen in een set vragen die helpen om vat te krijgen op terugkerende participatieve situaties.
In deze studio werkte Beerse op ‘Den Hout 2040’; reflecteerde Heist-op-den-Berg over haar project ‘Vergroen je voortuin’; keek Nijlen terug het participatietraject achter het beeldkwaliteitsplan en sleutelde de Provincie Antwerpen aan de participatieve uitwerking van haar Beleidsplan Ruimte.
De Participatie Studio Antwerpen liep van mei tot december 2018 en werd financieel ondersteund door het Departement Omgeving en de Provincie Antwerpen.
Studio Vlaams Brabant
De Participatie Studio Vlaams Brabant was onze eerste studio. We introduceerden elk leerdag een vracht aan nieuwe begrippen, cases en methodes vanuit het idee dat elke deelnemer wel iets uit deze veelheid zou oppikken dat hem/haar inspireerde.
In deze studio keek Tienen terug op ‘de Tien van Tienen’ voor; werkte Tremelo op het participatietraject achter RUP Kalvenne; werkte Zoutleeuw aan het betrekken van burgers bij de heraanleg van de Asbroekstraat en reflecteerde Interleuven over de uitwerking van de Burgemeestersconvenant Lokale Klimaatprojecten.
De Participatie Studio Vlaams Brabant liep van januari tot juni 2018 en werd financieel ondersteund door het Departement Omgeving en Interleuven.
Een verscheidenheid aan begeleiders en deelnemers nam reeds deel aan een Studio.
Seppe De Blust
is partner bij ndvr en onderzoeker aan de ETH Zurich. Hij was begeleider in Studio Antwerpen en Studio Limburg.
Jan Denoo
is partner bij ndvr. Hij was begeleider in Studio West Vlaanderen.
Oswald Devisch
is hoofddocent stedenbouw aan de Faculteit Architectuur en Kunst van de Universiteit Hasselt. Hij was begeleider in alle Studios.
Tim Devos
is partner bij ndvr en onderzoeker aan de Universiteit Gent. Hij was begeleider in Studio Vlaams Brabant.
Soetkin Goris
is agoog en partner bij Trizone. Zij was begeleider in alle Studios.
Annette Kuhk
is onderzoeker aan de KULeuven en oprichter van Humanarc. Zij was begeleider in alle Studios.
Jan Schreurs
is emeritus hoofddocent aan de KULeuven. Hij was begeleider in Studio Vlaams Brabant.
Joke Vandenabeele
is hoofddocent aan de Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen van de KULeuven. Zij was klankbord in Studio Vlaams Brabant en Studio Antwerpen.
Jakob Vandevoorde
is partner bij ndvr. Hij was begeleider in Studio Limburg en Studio Oost Vlaanderen.
Johan Thomas
is diensthoofd Omgeving in de gemeente Zoutleeuw (in 2018). Hij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Roger Mertens
is lid van de gemeenteraad van de gemeente Zoutleeuw (in 2018). Hij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Marijke Tritsmans
is diensthoofd Communicatie in de gemeente Tienen (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Sara Ulens
is diensthoofd Jeugddienst in de gemeente Tienen (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Karel Bloos
is diensthoofd Beleid en Organisatie in de gemeente Tienen (in 2018). Hij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Nadia Gijsemans
is communicatieambtenaar in de gemeente Tremelo (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Martijn Gillaerts
is ruimtelijk planner bij Interleuven (in 2018). Hij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Sabrina De Donder
is communicatiemedewerker bij Interleuven (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Vlaams Brabant.
Maarten Horemans
is afdelingshoofd Ruimte in de gemeente Nijlen (in 2018). Hij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Tessy Gorris
is ruimtelijk planner bij de gemeente Heist-op-den-Berg (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Elle Verwaest
is coördinator Ontspanning en Ontwikkeling in de gemeente Beerse (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Hanne Jacobs
is medewerker communicatie bij de Stadsregio Turnhout (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Katrijn Vercammen
is adviseur communicatie & participatie bij de Provincie Antwerpen (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Katleen Verhaert
is communicatieconsulente Dienst Gebiedsgericht Beleid bij de Provincie Antwerpen (in 2018). Zij nam deel aan de P-Studio Antwerpen.
Patricia Kusters
is stedenbouwkundig ambtenaar bij de gemeente Lanaken (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Danielle Starren
is Afdelingshoofd Leefomgeving bij de gemeente Lanaken (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Ruth Stevens
is stedenbouwkundig ambtenaar bij de gemeente Borgloon (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Els Arnauts
is sectorcoördinator ruimte bij de gemeente Borgloon (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Freija Bas
is diensthoofd Ruimte bij de gemeente Houthalen-Helchteren (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Bertien Buntinx
is ruimtelijk planner bij de gemeente Houthalen-Helchteren (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Jo Schoefs
is ruimtelijk planner bij de Provincie Limburg (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Koen Indesteege
is ruimtelijk planner bij de Provincie Limburg (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Martine Baptist
is ruimtelijk planner bij de Provincie Limburg (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Griet Maes
is ruimtelijk planner bij de Provincie Limburg (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Limburg.
Lieselot Cole
is ruimtelijk planner bij de gemeente Aalst (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Sam De Coster
is duurzaamheidsambtenaar bij de gemeente Aalst (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Bart Van Lokeren
is beleidsadviseur plannen en ontwikkelen bij de gemeente Sint-Niklaas (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Els Van Gyseghem
is omgevingsambtenaar bij de gemeente Wetteren (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Davina De Palmenaer
is beleidsmedewerker participatie bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Barbara Smitz
is ruimtelijk planner bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Reinout Debergh
is diensthoofd ruimtelijke planning bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Patrick Wohlmutter
is ruimtelijk planner bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Hij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Angelique Vandekerckhove
is beleidsmedewerker participatie bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Karen Dhollander
is beleidsmedewerker dienst Ruimtelijke Planning bij de Provincie Oost Vlaanderen (in 2019). Zij nam deel aan de P-Studio Oost Vlaanderen.
Nele Cools
is diensthoofd Communicatie bij de gemeente Oostkamp (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Cindy Deprez
is omgevingsambtenaar bij de gemeente Harelbeke (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Julie Vervaeke
is medewerker communicatie bij de gemeente Harelbeke (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Barbara Deman
is gebiedswerker bij de gemeente Kortrijk (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Michelle Janssens
is participatie- en communicatieverantwoordelijke bij de Provincie West Vlaanderen (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Wouter Billiet
is ruimtelijk planner bij de Provincie West Vlaanderen (in 2020). Hij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
Lissa Van Doorsselaere
is ruimtelijk planner bij de Provincie West Vlaanderen (in 2020). Zij nam deel aan de P-Studio West Vlaanderen.
De Participatie Studio is het resultaat van vele discussies tussen nog meer organisaties.
De Participatie Studio is een initiatief van de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning (VRP), onder begeleiding van Endeavour, Trizone, HumanArc en de Universiteit Hasselt, met ondersteuning van het Departement Omgeving, de Provincies en Interleuven. Meer weten? Stuur je vraag naar info@vrp.be
